Sắc Xuân đã tràn ngập khắp mọi nẻo đường, khắp mọi nhà. Trong không khí tràn ngập hương sắc ngày Xuân ta lại bồi hồi nhớ đến một vùng đất thiêng - nơi chứa đựng những giá trị thiên nhiên nổi bật về văn hóa, lịch sử. Nơi đây còn giữ nguyên cốt cách của một vùng quê rất đáng trân trọng.
Hương Sơn- một vùng đất non nước hữu tình, nơi có con sông Ngàn Phố thơ mộng uốn mình như dãi lụa kéo thuyền trăng, có dãy núi Thiên Nhẫn hùng vĩ. Địa hình nơi đây đã tạo nên như cái lòng chảo giữa các cánh rừng trù phú. Là vùng đất để ta chiêm nghiệm, ta tìm về cội nguồn của một vùng quê.
Sông Ngàn Phố
Nhắc đến Hương Sơn là chúng ta nghĩ đến những giá trị đã trở thành biểu tượng của non nước Hương Sơn
Con người Hương Sơn bao đời nay luôn hòa mình với thiên nhiên và luôn phải đương đầu chống đỡ với thú dữ cùng với các cuộc cuồng phong của bão, lũ, thiên tai đã hình thành nên tính cách con người nơi đây giàu trí tuệ, giàu dũng khí. Thời nào cũng xuất hiện các anh hùng hào kiệt
Ngược dòng lịch sử, hào khí Hương Sơn đã hun đúc nên nghĩa binh Nguyễn Tuấn Thiện ở làng Cổ Đậu, căn cứ Tiên Hoa đã làm cho quân Minh nhiều phen bạt vía, kinh hồn. Hào khí Hương Sơn với trận đánh tan hai vạn quân Minh do tổng binh Trần Trí chỉ huy tại bến Khuất Giang (hói Nầm) khi chúng liều lĩnh tiến vào động Tiên Hoa; là trận đánh “sấm vang chớp dật” trên bến Đỗ Gia (Sơn Tân) mở đầu cho cuộc phản công của nghĩa quân Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo; là cuộc khởi nghĩa của Hồ Hảo, trận đánh Na Pê của Đội cung đã được Đảng và nhân dân ghi nhận; là sức mạnh hùng hậu của mọi tầng lớp nhân dân trong việc giành chính quyền Xô Viết của những năm 30-31 lập nên chi bộ Đảng đầu tiên tại đình Tứ Mỹ, xã Sơn Châu.
Hào khí Hương Sơn đã gắn liền với tên đất, tên làng, tên núi, tên sông đã đi vào lịch sử gắn với sự hưng thịnh của giang sơn, gấm vóc như: Đại Hàm, Trường Sim, Mồng Gà, Côn Sơn, Tượng Sơn, Bạch Sơn…
Chính mảnh đất này đã sinh ra các “nhân kiệt” sống mãi với non sông đất nước như: Nguyễn Tuấn Thiện, Nguyễn Lỗi, Hầu Tạo, Cao Thắng, Trần Quang Cán… cùng với bao chiến sỹ vô danh khác mãi mãi là niềm tự hào của người dân nơi đây.
Hương Sơn là nơi gắn bó cuộc đời của Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác; là quê hương của Hiến sát sứ Nguyễn Kính Hài; Đô Ngự sử Nguyễn Tử Trọng; Hoàng giáp, Hiến sát sứ - tiến sĩ Nguyễn Thủ Xứng, Tiến sĩ Đinh Nho Công; Hoàng giáp Đinh Nho Hoàn; Tiến sĩ, Thượng thư, Nghĩa quận công Tống Tất Thắng; Tổng binh đồng tri Đinh Nho Côn; Tiến sĩ Đinh Nho Điển; Hoàng giáp, Bố chánh Phạm Huy; Thượng thư Đào Hữu Ích; Đốc học Nguyễn Xuân Đản, Hoàng giáp Nguyễn Khắc Niêm (thượng thư Bộ Lễ triều Nguyễn), nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện ....
Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác
Với đức tính cần cù và lòng quả cảm, tinh thần yêu nước và ý chí kiên cường bất khuất quyết tâm chống giặc ngoại xâm là những yếu tố truyền thống được hun đúc trong lịch sử đã tạo nên cốt cách con người Hương Sơn.
Con người Hương Sơn thích ăn chắc, mặc bền, sống cần kiệm, giản dị giàu tình thương, trọng lẽ phải, ưa sự thẳng thắn, gắn bó keo sơn, thủy chung son sắt với nhau trong tình làng nghĩa xóm, sự tương trợ, giúp đỡ nhau là một cử chỉ như là bổn phận của mỗi người trong cộng đồng. Khi năm mới đến họ chúc tụng nhau những điều tốt đẹp nhất, khi trong làng có người ốm đau, hoạn nạn là mọi người cùng đến thăm hỏi, động viên nhau. Cuộc sống thường ngày chỉ một ấm chè xanh họ mời nhau cả làng cùng thưởng thức, cùng sinh hoạt giao tiếp đủ thứ chuyện, mọi người sống với nhau bằng “làng ta”, “xóm ta” một cố kết bền vững còn lưu giữ mãi đến ngày hôm nay.
Hương Sơn - một vùng đất nơi sinh ra gốc tổ của nghề kẹo Cu Đơ nổi tiếng với hương vị thơm ngon đặc quánh trong âm hưởng: “Chè xanh thêm chút gừng cay/Cu Đơ thơm ngọt làm say lòng người”.
Nhắc đền Hương Sơn là nhớ đến cam bù, một trong những giống cam ngon nhất Việt Nam. Cam bù tép to, bóng và mềm, mọng nước, ăn có vị ngọt đậm chua chua cùng với bưởi đường, bưởi đào, chuối tiến… và những đặc sản các món ăn ẩm thực như: thịt dê thui, nhung hươu, rượu huyết hươu, cá mát…
Cam bù Hương Sơn
Nói đến mảnh đất Hương Sơn là ta lại đắm mình với những giọng hò nổi tiếng mang âm hưởng dân ca ví giặm riêng biệt của điệu ví sông Phố “ Thuyền ngược anh đẩy sào xuôi/Khúc sông vắng vẻ có người sầu riêng”.
Mùa Xuân đã đến, trong cái khoảnh khắc chuyển giao năm cũ sang năm mới đầy sự hứng khởi ta lại cảm thấy văng vẳng đâu đó câu thơ; “ Đẹp lắm anh ơi! Con sông Ngàn Phố!/Sáng cả đôi bờ hoa bưởi trắng phau!” tự dưng ta lại có một khoảng lặng trong tâm hồn với bao câu chuyện buồn, vui.
Trong cái khoảng lặng ấy hai tiếng “Hương Sơn” lại vang lên thật tha thiết./.
