Hươu sao 8-10 tháng tuổi, tại vị trí gốc song bắt đầu xuất hiện sừng non. Từ 2 tuổi trở lên, hàng năm từ tháng 4 trở đi hươu sẽ rụng sừng và hình thành mầm sừng mới.
Sản lượng nhung hươu tăng lên rất mạnh, đến 7 tuổi là thời kỳ mọc nhung đỉnh cao. Từ 14 tuổi trở đi, sản lượng nhung ngày càng giảm rõ rệt.
Sự sinh trưởng phát triển của nhung hươu ngoài ảnh hưởng của kích dục tố và tuổi, các yếu tố khác cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến đó là thể chất; thời điểm bổ sung thức ăn ở giai đoạn hồi phục (Sau thời vụ phối giống, thể lực của hươu đực bị giảm sút. Nếu sớm bổ sung thức ăn giàu chất prôtêin và vitamin, có thể nâng cao sản lượng nhung hươu. Nếu đẻ muộn đến lúc mọc nhung hươu mới bổ sung thì sản lượng nhung hươu tăng không rõ rệt) và tình hình sức khỏe.
1. Bước đầu tiên là khống chế và kiểm soát hươu
– Phương pháp tiếp cận
Trong thời kỳ hươu mẹ đẻ, nuôi con bú hoặc thời kỳ hươu đực phối giống, để bảo vệ hươu con hoặc tranh giành đối tượng phối giống hươu trở nên hung dữ, nếu cố ý tiếp cận sẽ dễ bị tổn thương.
Khi tiếp xúc với hươu phải nhờ người nuôi dưỡng thông thạo hướng dẫn. Động tác tiếp cận của hươu phải nhẹ nhàng. Trước hết, phải đứng cách xa để cho hươu nhìn thấy và có sự chuẩn bị. Không được xuất hiện đột ngột, đề phòng hươu bị hoảng sợ.
Khi tiếp cận hươu phải luôn có ý thức cảnh giác, tự vệ, đặc biệt trong mùa vụ phối giống, sinh đẻ và nuôi con bú.
– Phương pháp cố định
Cố định hươu chủ yếu có 2 phương pháp: Phương pháp cơ học bằng sức người, bằng cũi chuyên dùng và phương pháp hóa học.
+ Phương pháp cố định cơ học: áp dụng khi phải chẩn trị bệnh cho hươu ốm, đỡ đẻ cho hươu mẹ, tiêm phòng bệnh theo định kỳ, điều bắt và vận chuyển. Mỗi năm phải cưa lộc nhung 2 lần cho nên phải có giá, cũi khống chế tại nơi chăn nuôi.
Hệ thống trang bị cơ giới gồm 1 giá cố định và đường lùa nối liên với giá. Diện tích nơi làm giá khoảng 2m là vừa, không lợp, cao 2,8m.
+ Phương pháp cố định hóa học: ở vườn bách thú và trại nuôi hươu thường áp dụng phương pháp cố định này để làm tê liệt toàn thân hươu nhanh chóng trong 5-20 phút, rất thuận lợi cho nhân viên thú y tiến hành xử lý. Liều lượng thuốc sử dụng cho cả giống hươu sao, hươu ngựa và hươu đuôi trắng là 0,1 mg Succinylcholine clostridium /kg thể trọng. Thời gian tê liệt kéo dài 25 – 30 phút, dài nhất là 80 phút, ngắn nhất là 15 phút.
Cấp cứu trúng độc: Khi tiêm quá liều, hươu dễ bị trúng độc. Lúc này, có thể dùng Nikethamidium 25% để cấp cứu, liều lượng là 4 – 6 ml.
Có thể dùng Etrophine, Rompium và Azapcrome hiệu quả tương tự nhưng an toàn hơn. Sau khi phục hồi, hươu không có cảm giác sợ hãi. Khi dùng Etrophine quá liều thì có thể dùng Diprenorphine với liều lượng gấp đôi Etrophine để cấp cứu. Khoảng 5 – 20 phút sau con vật có thể phục hồi lại.
– Phương pháp gây tê
+ Chlorali Hydratc: Kết tinh không màu, dùng nước muối sinh lý pha thành dung dịch 3% và 10% tiêm tĩnh mạch 0,15 gam/kg, thời gian tê kéo dài được 28 phút.
+ Dung dịch Chlorali Hydrate Magnesium sulfate: Cứ 100 ml nước muối sinh lý pha vào 8g Chlorali Hydratc và 8g Magnesium sulfate tiêm tĩnh mạch 1,5 – 2,1 ml/kg. Thời gian tê kéo dài 15 – 45 phút sau đó ngủ sâu 20 – 29 phút.
+ Dung dịch Chlorali Hydrate Magnesium sulfate và cồn: Dùng nước muối sinh lý pha cồn 90% thành dung dịch 33% sau đó cứ 100 ml dung dịch cồn 33% pha vào 10g Chlorali Hydrate và 5g Magnesium sulfate tiêm tĩnh mạch 1,5 – 1,63 ml/kg thể trọng, sau khi tiêm hươu mê ngay lập tức và kéo dài 30 – 55 phút, sau đó ngủ sâu 30 – 120 phút.
2. Tiến hành cưu nhung hươu thật nhanh gọn
Dụng cụ thường dùng là cưa sắt, cưa gỗ. Trước khi thao tác phải tiêu độc lưỡi cưa. Khi cưa lộc, tốc độ kéo cưa phải đều đều để tránh cho lộc nhung bị nứt xước làm giảm cấp của lộc nhung. Khi cưa gần đứt nhung thì cưa nhẹ nhàng, từ từ cho đứt hết để không bị xước.
Chú ý: Cưa cách chân đế khoảng 2cm. Không nên cưa sát đầu con vật. Thời gian cần thiết để cắt chỉ nên 4-5 phút. Có thể dùng hai ca hoặc thau chậu để lần lượt hứng tiết chảy ra (trong chậu, ca thường có nước đường để nguội).
3. Cầm máu khẩn cấp cho hươu sau khi cắt xong nhung
Để phòng ngừa bị chảy máu quá nhiều, trước khi cưa nhung hươu phải garô cầm máu ở vị trí chân đế nhung hươu. Sau khi cưa xong, phải bôi ngay bột cầm máu vào thiết diện cưa để qua một thời gian nhất định mới tháo garo cầm máu ra. Có rất nhiều cách cầm máu có thể tham khảo:
– Bột than trộn lẫn mực tàu cho sền sệt.
– Lá cỏ mực (nhọ nồi) giã nhỏ trộn với 2 ống vitamin K và một lọ Penicilin 500.000 – 1.000.000 đơn vị.
– Phèn chua: 2 phần, muối ăn rang: 1 phần. Tán nhỏ thành bột.
– Lá dong (gói bánh): 1 nắm giã nhỏ, muối ăn 1 nhúm, bột than vừa đủ.
– Than lá chuối khô, dầu lạc.
Sau khi miết và đắp thuốc, người giữ đầu hươu nâng đầu con vật lên cùng một lúc mọi người thả hươu.
